نقش کلیدی بانک مرکزی در جنگ اقتصادی

وحید شقاقی 
اقتصاددان

 امروز شاهد آن هستیم که ارز به یک باره یک روند صعودی به خود می‌گیرد. با این حال و با وجود اینکه مجلس و برخی نهادها به دنبال متهم کردن دولت هستند، اما این  موضوع به دولت ارتباطی ندارد. اصلاحات اقتصادی، تدارکات آن و الزامات اساسی آن باید حداقل از سال‌های قبل لحاظ می‌شد، چراکه مسائل زمان بری هستند. به عبارتی پخت و پز یک غذای ساده هم به مواد غذایی نیازمند است و هم به زمان نیاز داد. بنابراین، نمی‌توان اصلاحات ساختاری و نهادی و الزامات اقتصادی را در لحظه اعمال کرد. این موضوعات حداقل دو الی سه سال زمان نیاز دارد تا بتوان بخشی از نهادها و ساختارها را تغییر داد. متاسفانه مسائل اقتصادی و تحولات ارزی با تاخیر مدیریت می‌شود و امروز شاهد هستیم که ارز یک گارد صعودی به خود گرفته و از قبل نیز کاملا مشخص بود که انتظارات تورمی و نااطمینانی‌ها در حال تشدید است. به عبارتی از قبل این موضوع قابل پیش بینی بود. بانک مرکزی، باید از قبل آمادگی لازم را به دست می‌آورد و امروز شاهد هستیم، طبق قانون مسئولیت مسائل ارز کشور بر عهده بانک مرکزی است و قانون نیز به بانک مرکزی اختیارات داده است و حتی سران قوا نیز این اختیارات را به بانک مرکزی اعطا کرده‌اند.  با این حال بانک مرکزی هم ابزار دارد و هم اختیارات لازم را در رابطه با مداخله ارزی در بازار دارد، هم ذخایر و منابع ارزی دارد و هم در طرف دیگر متولی کنترل و نظارت بر صرافی‌ها است و حتی در روزهای اخیر نیز متولی مدیریت حوزه رمز ارزها نیز شده است. علاوه بر این مدیریت گردش ریال و نقدینگی در کشور بر عهده بانک مرکزی است. بنابراین امروز رئیس کل بانک مرکزی می‌تواند نسبت به تحولات پیش آمده در بازار عدله خود را مطرح کند. با این حال، باید بر این نکته تاکید داشت که مسئله ارزی تنها از طریق یک دستگاه قابل مدیریت نیست و یک موضوع فرا دستگاهی و حتی فرادولتی است که ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در آن دخیل است، دستگاه‌هایی مثل وزارت کشاورزی و وزارت صمت در آن اثرگذار هستند، موضوع تداوم صادرات غیر نفتی و مدیریت واردات، حکمرانی ریال و پول ملی، قوه قضائیه و نهادهای امنیتی همگی در مسئله مدیریت ارز در کشور اثر گذار هستند و به عبارتی این موضوع یک مسئله فرا نهادی بوده که به اجماع سازی نیازمند است؛ اما طبق قانون اختیارات مربوط به هماهنگی آن بر عهده بانک مرکزی است. بنابراین باید از قبل این آمادگی فراهم می‌شد. برای همه از ماه‌ها قبل مشخص بود که چه اتفاقاتی در راه است. بر این اساس باید آمادگی و تدارکات لازم فراهم می‌شد. اما متاسفانه شاهد تعلل در اجرای الزامات هستیم و از قبل آمادگی لازم و هماهنگی‌ها را انجام نمی‌دهیم و به یک باره گرفتار برخی از تلاطم‌ها می‌شویم. امروز نباید تقصیر را بر گردن دولت انداخت؛ چراکه مشکلاتی که در طول چند دهه شکل گرفته را نمی‌توان طی چند ماه و حتی بیشتر برطرف کرد. دولت جدید از بدو روی کار آمدن شاهد ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بسیاری بوده است که حتی در مخیله بسیاری از تحلیلگران نیز خطور نکرد. از ترور و شهادت اسمائیل هنیه گرفته تا ترور رهبر حزب الله، جنگ لبنان، ماجرای عجیب سقوط دولت در سوریه و روی کار آمدن ترامپ همگی طی چند ماه و در دولت جدید رخ داده است که اثرات منفی بر اقتصاد و بازار بر جای گذاشته است. حتی روی کار آمدن ترامپ در یکی از نادرترین شرایط ممکن محقق شده است، چراکه امروز همه ارکان حاکمیت در آمریکا از کنگره تا سنا و دولت در اختیار جمهوری خواهان است که رویکرد بسیار رادیکال و تندی نسبت به مسائل دارند و این در حالی است که در دولت‌های قبل در آمریکا اگر یک نهاد در دست جمهوری خواهان بود نهاد دیگر در اختیار دموکرات‌ها بود که تا حدی تندروی را مهار و کنترل می‌کرد. امروز کار از دعواهای سیاسی گذشته است و باید همه ارکان کشور از دولت حمایت کنند. مدت‌هاست وارد یک جنگ سخت اقتصادی شده‌ایم که تمام نهادهای مختلف باید تمام تلاش‌های خود را انجام دهند تا هم رضایت عمومی بالا رود و هم دولت بتواند در شرایط سخت جنگ اقتصادی به کار خود ادامه دهد، اما متاسفانه هنوز برخی در فضای انتخاباتی هستند که همین عامل باعث می‌شود تا در شرایط سخت جنگ اقتصادی دولت نتواند به خوبی کار خود را انجام دهد. همه نهادها باید از دولت پشتیبانی کنند. تیم اقتصادی دولت چهاردهم از بهترین تیم‌های اقتصادی است اما شرایط امروز شرایط جنگ اقتصادی است.