نقش عوامل روانی در بورس

شاهین شایان آرانی
اقتصاددان

تحولات اخیر کوتاه مدت، زودگذر و روانی است و پتانسیل‌های بازار سرمایه و سهام کشور بسیار بیشتر از وضعیت فعلی است. هر زمانی که فضای پیش رو و دورنمای آینده که شامل دورنمایی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت است، در هر جای دنیا دچار ابهام، تلاتم و چالش باشد، جذابیت دارایی‌های  فیزیکی مثل طلا، مسکن، خودرو و ارز و همچنین برخی کالاهای استراتژیک مثل نفت و انرژی برای سرمایه گذاری بیشتر می‌شود در طرف دیگر ارزش دارایی‌های مالی، مثل سهام شرکت‌ها و ارواق قرضه به علت تمایل برای تبدیل دارایی‌ها به منابع فیزیکی، کاهش پیدا می‌کند. بنابراین، هر زمانی که بحران سیاسی، چالش بین‌المللی، خطر جنگ، احتمال درگیری نظامی و حتی دعواهای سیاسی درونی احساس شود، طبیعتا بازارهای سرمایه و بورس با کاهش ارزش روبرو می‌شوند. در حال حاضر و به دلیل وقایع سیاسی پیش آمده، ما شاهد یک فضای تلاتم در منطقه خاورمیانه هستیم و نه تنها کشور ما بلکه بازار بیشتر کشورهای منطقه را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است و طبیعتا بورس و بازار سرمایه در کشور ما نیز تحت تاثیر این موضوع قرار دارد. به عبارتی می‌توان ریزش شاخص بورس را از پیامدهای روانی این وقایع به حساب آورد که یک پدیده کوتاه مدت، زودگذر و موقتی است. این افت شاخص ناشی از ساختار اقتصادی کشور نیست و پتانسیل بورس و بازار سرمایه کشور بسیار بالاتر از وضعیت موجود است، اما به دلیل دولتی بودن برخی از شرکت‌های بورسی و همچنین سایه روانی بحران سیاسی پیش آمده شاهد کاهش و زیرش در شاخص کل بورس هستیم که یک پدیده کوتاه مدت روانی هم در داخل کشور و هم در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی است. بی شک شاخص بورس کشورهای دیگر مثل شاخص بورس لندن نیز تحت الشعاع این وقایع قرار گرفته است؛ چراکه در صورت وقوع تنش‌های بیشتر آنها نیز به صورت مستقیم و غیر مستقیم درگیر می‌شود. یک قاعده کلی و علمی در رابطه با بازار سرمایه و سهام وجود دارد و آن قاعده این است که خرید و فروش سهام برای کسانی است که تاب تحمل و اشتهای پذیرش ریسک را داشته باشند. یعنی در زمان شرایط سقوط بازار نیز می‌دانند ارزش واقعی شرکت‌های سهامی چقدر است و این افت و ریزش به خاطر شرایط سیاسی بوده و در بنیان و پتانسیل تولیدی و ارزش واقعی سهام این شرکت‌ها شک و شبه‌ای ایجاد نمی‌کند، بنابراین در این شرایط اتفاقا بسیاری از کسانی که نگاه بلند مدت داشته، سرمایه و سهام خود را به فروش نمی‌رسانند. اما به کسانی که صرفا در بازار سهام حضور داشته و قصد دارند با خرید و فروش لحظه‌ای و کوتاه مدت کسب سود کنند، پیشنهاد می‌کنم که این افراد اصلا به بازار سهام به ویژه در شرایطی فعلی وارد نشوند. بنابراین در شرایط فعلی که شاخص بورس با افت و ریزش روبرو است بسیاری از کسانی که سرمایه گذار و سهامدار واقعی هستند از این بازار خارج نمی‌شوند، بلکه فرصت‌ها را شناسایی و سهام مورد نظر خود را بر عکس انتظار خریداری می‌کنند.